ฮ (ฮะ) เป็นอักษรต่ำ ใช้เป็นพยัญชนะต้น จากการศึกษาของ ก่องแก้ว วีระประจักษ์ และ นิยะดา ทาสุคนธ์ พบว่ามีหลักฐานการปรากฏของอักษรตัวนี้เก่าที่สุดเมื่อ พ.ศ.๒๑๓๕ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเพื่อกำหนดให้ออกเสียง /h/ โดยตรง แม้ในแง่การออกเสียง "ร" หรือ "ร" ในล้านนาจะออกเสียง /h/ หรือเสียง /ฮ/ อยู่แล้ว แต่เมื่อมีการยืมศัพท์ โดยเฉพาะภาษาบาลีมาใช้มากขึ้น และนิยมออกเสียง ร-ร เป็นเสียง /ล/ อีกทั้งการเทศน์ก็นิยมออกเสียงอักษร ร-ร นี้เป็น /ล/ ด้วย แม้จะเป็นศัพท์ล้านนาก็ตาม ทำให้เกิดการสับสนจนต้องบัญญัติอักษร "ฮ-ฮ" เพื่อแก้ไขปัญหานี้ แต่ในพจนานุกรมนี้ถือว่าศัพท์ที่เป็นภาษาล้านนาหรือศัพท์ไทดั้งเดิม (Pro Tai) แล้ว กำหนดใช้อักษร ร-ร โดยให้ออกเสียง /ฮ/ ทุกคำเสมอไป และใช้อักษร ฮ-ฮ กับคำที่ยืมมาใช้หรือศัพท์ที่เกิดจากการเลียนเสียง. (คัดจาก...พจนานุกรมล้านนา-ไทย ฉบับแม่ฟ้าหลวง. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๕๔๗. ศาสตราจารย์ ดร.อุดม รุ่งเรืองศรี. หน้า ๙๒๒).